Веруваме дека со добар тајминг ви преставуваме анализа на Никола Спасов (@nikolastweet) од реномираната агенција за испитување на јавното мислење, „Рејтинг“. Во меѓусебната комуникација и дискусии на актуелни теми почувствувавме дека ваков текст, еден вид упатно средство кое ќе ви помогне да ја проотолкувате и дешифрирате тековната реалност и настаните од неа, ни е повеќе од потребен. Голема и искрена благодарност до авторот за сиот труд и искуство преточени во оваа анализа.

Прв дел:
Колку анкетите влијаат на јавното мислење и изборното определување?
Ова е едно од они прашања кои постојано се поставуваат помеѓу истражувачите и за кое не постои точен одговор. Иако најголем дел од политичките аналитичари и советници се согласуваат дека анкетите влијаат на јавното мислење, многу малку од нив нашле начин како тоа да го докажат и измерат. Постојат повеќе теории и експериментални истражувања кои се обиделе откријат дали и колку анкетите може да влијаат на јавното мислење и изборите.

Една од поновите студии од 2008 година е студијата спроведена од американскиот институтот „Пју“ (Pew Research Institute). Нивната анализа покажа дека на изборите во 2008 година под влијание на анкетите кои континуирано го фаворизираа Обама, се определиле дополнителни 1–1,5% од гласачите во негова корист, што во услови на израмнета изборна трка не е процент за занемарување. Тие дошле до овој заклучок откако спровеле комбинирано истражување со две групи на неопределени гласачи, едни кои постојано ја следеле камапњата и вестите околу изборите и други кои многу малку или воопшто не се информирале во предизборниот период. Освен оваа студија која е релативно нова, има постари студии кои го потврдуваат односно отфрлаат ваквиот заклучок. Така Бартел во 1985 година со своето истражување заклучил дека анкетите имаат одредено влијание, но дека ефектот е краткотраен. Тој тврди дека резултатите од анкетите може да влијаат врз изборот на гласачите само доколку се објавени непосредно пред денот на гласањето, односно дека моќта на нивното влијание врз гласачите е помала колку што анкетата е порано објавена во изборната кампања. Ова убедување е прилично широко прифатено. Од таа причина, во голем број земји вклучително и Македонија, со закон е забрането да се објавуваат резултати од испитувања на јавното мислење и рејтинзи пет дена пред изборите.

Гореспоменатите и сите останати студии од овој тип го разработуваат и истражуваат феноменотпознат под името „бендвагон ефект“ (Bandwagon effect). На кратко, научниците од областа на бихејвиоризмот утврдиле дека луѓето имаат тенденција да се конформираат и да се приклучат кон поголемата група на луѓе кои веруваат во одредена работа, без за тоа да имаат јасна причина или рационално објаснување за нивниот избор. Во политичка смисла, овој феномен се случува на избори односно одреден процент од луѓето ќе гласаат за кандидатот/партијата за кои се верува дека ќе победат и на тој начин ќе бидат на победничката страна.
Точни пресметки колкав е тој процент нема, но и тешко се прават заради тоа што тој процент постојано варира. Главни фактори кои влијаат односно го предизвикуваат „бендвагон ефектот“ се пред сé политичката култура, традицијата и зрелост на електоратот, кандидатите и нивото на политичка определеност на тие избори, наклонетоста и степенот на влијателност на медиумите, довербата и реномето на агенциите кои ги спроведуваат анкетите и генерално интензитетот на информирање и прогнозирање околу победникот. Но, бендвагон ефектот им е добро познат и на комуниколозите и маркетинг специјалистите.

На големо се користи и во комерцијалниот адвертајзинг, па така често слоганите на компаниите се: „Приклучи се кон најголемото мобилно семејство“ или „Веќе 100.000 граѓани се претплатија на новата услуга“ или „Сите сме на ВИП“ и слични. Наспроти широко распространетото убедување дека постои „бендвагон ефект“, дел од научниците тврдат дека постои и спротивен ефект кој се нарекува „андердог ефект“ (Underdog effect). Иако за постоењето на овој феномен нема научни докази, некои научници веруваат дека одреден процент од неопределените на крајот на изборната трка од сожалување гласаат за оној кој губи во анкетите, и на тој начин да ја подржуваат послабата страна. На тој начин се ублажува или целосно побива „бендвагон ефектот“.

Досега зборував за таканаречен директен ефект од анкетите врз исходот од изборите, односно колку информациите за тоа кој ќе победи директно влијаат врз одлуката на индивидуалниот гласач. Она што сепак е поважно не е директниот, туку индиректниот ефект на анкетите врз исходот на изборите. Како индиректен го нарекувам ефектот кој анкетите го имаат врзважните засегнати страни во една изборна трка или таканаречените чинители во политиката. Тоа се пред сé финансиските подржувачи на партиите, бизнис елитата и големите корпорации, медиумите, невладиниот сектор и стручната јавност. Со еден збор сите оние кои влијаат дирекно или индирекно врз формирање на јавното мислење и политичките процеси во една земја.

Овие чинители кои играат важна улога во изборниот процес и одредувањето на победникот, многу често одлучуваат која страна да ја подржат токму на база на прогнозите на овие анкети. Ако на тој начин се мери ефектот, тогаш може да се каже дека е многу голем, бидејќи најголем дел од овие групи ќе го подржат токму оној кој очекуваат дека ќе победи.Во едно интервју дадено непосредно по изборите во САД во 2008 година, еден од директорите на реномираната агенција Харис Интерактив кажа дека во предизборието,голем дел од истражувањата се порачувани од бизнисмени кои на тој начин одлучуваат кого и како да подржат.

Спирала на молкот
Зошто се случуваат промашувањата во прогнозите и лажни рејтинзи на партиите и политичарите?

Во земји како Македонија, во кои јавната подршката на партиите на власт може да значи заштита и привилегија, а подршката на опозицијата може да ви донесе непријатности па и репресија, голем процент од граѓаните се плашат јавно да се изјаснат за својата политичка определба. Заради стравот од изјаснување, определен број од оние што би гласале за опозицијата одбиваат да учествуваат во анкетите, а дури и оние кои прифаќаат се изјаснуваат како неопределени. Овој феномен се нарекува „спирала на молкот“(Spiral of Silence) и за него прв пат говори германката Елизабет Ноел Нојман во 1974 година. Според неа, малцинството кое застапува одреден став кој не е општо прифатен од општеството не зборува за тоа заради страв од изолација или други последици. Ваквото однесување на одредени групи во општеството се препознава пред се во истражувањата. Овој феномен не е присутен само во политичките истражувања, туку и во друг вид истражувања каде откривањето на одреден став може да носи одредени непријатности.

Така на пример, со истражувањата тешко се открива точен процент на лица со различна сексуална ориентација, на лица заболени од СИДА или пак точен процент на подржувачи на социјално неприфатливи идеолигии како неонацизам и сл. Интензитетот на спиралата на молкот е условен дирекно од степенот на демократија и економски развој на една земја. Колку што земјата е подемократска и економски развиена, толку е помалку присутен стравот од јавно изјаснување и обратно. Во смисла на политички истражувања, спиралата на молкот ја нарушува политичката репрезентативност на примерокот на едно истражување. Таа предизвикува во истражувањето да се подзастапени гласачите на опозицијата од гласачите на партиите од власта и на тој начин да се добие многу погрешна слика за изборното расположение. Заради ова, професионалните агенции рејтингот на партиите го прогнозираатврз база на комплексни статистички операции за намалување на гореспоменатиот ефект.

Врз база други индикатори кои ја дефинираат партиската подршка тие прават проекции за реалните рејтинзи на партиите и кандидатите и креираат модели за прогноза на изборниот резултат. Доколку не се пристапи вака, се добиваат многу погрешни резултати кои не само што ги наведуваат партиите на погрешни заклучоци, туку се и добра основа за манипулација со јавното мислење.

Оваа година имаше два примери на вакви големи грешки и тоа на реномирани агенции. Првата огромна грешка ја видовме во Грузија каде заради режимот на Саакашвили „спиралата на молкот“ очигледно била многу висока. Две анкети прогнозираа победа на Саакашвили од 2:1. Едната од нив, реализирана од страна на Националниот демократски институт (NDI), покажа дека партијата на Саакашвили би добила 36% од гласовите а опозицијата18% за на крајот, наместо победа на владеачката партија опозицијата победи со 54% од гласовите а владеачката партија на Саакашвили освои само 40%. Неодамна имавме слична ситуација и во Србија, каде прогнозата на реномираната ИПСОС – Стратеџик Маркетинг (Ipsos – Strategic Marketing) за вториот круг на изборите беше дека Тадиќ ќе освои 58% од гласовите и ќе го побди Николиќ кој ќе има 42%. Се случи да целосно го промашат победникот односно Тадиќ да изгуби со 2% помалку гласови од Николиќ, што претставува промашување за цели 18% од гласовите!

Втор дел: Политичките истражувања како алатка за пропаганда и манипулација

Please leave this field empty

Секој петок во твоето сандаче: преглед на најактуелните маркетинг, SEO, SEM, UX, дизајн теми и линкови од претходниот недела.

Емаил *

Проверете го вашиот инбокс или спам за да ја потврдете претплатата.

You May Also Like

Mедиумите како фактор за насилно однесување Како „сторителингот“ ги убива приказните Крај на една ера! Дали социјалните медиуми умираат?