Зголемениот број извори на информации и честите општествени превирања сѐ почесто ни ја наметнуваат потребата внимателно да бираме како и каде се информираме. Ви пренесуваме неколку корисни совети за тоа како да избегнете манипулативни и лажирани информации.
1. Провери го објавувачот
- види го внимателно домејнот, провери да нема чудна веб адреса како com.co, go.com, или се работи за сајт/блог на WordPress платформа (лажните вести често се објавуваат на сајтови кои сакаат да ве залажат дека се работи за друг медиум кој ви е веќе познат).
- провери дали сајтот на објавувачот има импресум (за нас, редакција, контакт), и провери дали медиумот има претходни случаи на лажни вести и пропаганда.
- провери дали текстот е потпишан (ако е, дали авторот е познат, дали има онлајн референци за него, или други податоци кои го потврдуваат неговиот идентитет, лажните вести често немаат наведени автори).
2. Провери ја содржината
- провери дали содржината на написот се согласува со насловот (лажните вести често имаат манипулативен наслов, т.н. кликомамец/clickbait).
- провери дали текстот користи валидни извори на информации (други медиуми, институции, линкови и останати проверливи извори).
- провери го датумот на објавување на веста (лажните вести често немаат датуми на објава).
- провери ги фотографиите на https://images.google.com
- дали текстот користи новинарски стил (лажните вести користат поедноставен јазик без новинарски жаргон).
- дали текстот има многу печатни грешки (лажните вести се нелекторирани).
- провери дали текстот пренесува информации само од една страна и еден извор на информации (учесник, очевидец, аналитичар, јавна личност и сл.).
Златно правило: Што поскандалозно звучи веста, толку повеќе треба да внимаваш и да ја провериш веста.
3. Како да провериш твитови и ФБ статуси
- провери ги информациите преку пребарување на клучни зборови, имиња и локации на пребарувачи и агрегатори на вести, внимавај дали информациите се потврдени во најмалку 2-3 кредибилни медиуми од општа доверба
- провери ги фотографиите на https://images.google.com/
- провери дали се работи за т.н. „бот“, види ги деталите од профилот, другите содржини, био(графијата), профилната слика, време и фреквенција на објавување, и други детали кои ќе ти потврдат за каков корисник се работи (ѕирни го сервисот https://botcheck.me/).
- ако медиумите и онлајн порталите цитираат само извори од социјалните мрежи, информациите земи ги со резерва и почекај/побарај потврда од други извори.
- разгледај ги внимателно фотографиите и видеата, тие често можат да те излажат со селективно прикажување на само дел од целиот настан, или со манипулативно фокусирање и вадење од контекст, провери ги деталите од нив, како на пример локација, позадина, временски услови, годишно време, облека на прикажаните лица, и сл.
- прашај пријател, локален жител, новинар или друго поискусно лице или познавач.
Дополнителни информации и совети можете да најдете и тука: 7 видови на лажни вести
