Најопасниот вирус е СТРАВОТ, а тој најмногу се храни со погрешни и лажни информации.
Како ги процесираме информациите во време на кризи?
Прва фаза – Неизвесност
Во време на криза или тензии чувстваме неизвесност. Примаме секакви информации, гласини, реакции, мислења…Не знаеме на што да веруваме, кому да веруваме, колку да веруваме. Дали да ѝ веруваме на државата, на политичарите, на јавните личности, на колегите, на пријателите, на социјалните мрежи? Дали да одиме на работа, дали да излеземе до пријателите, дали да правиме залихи? Многу прашања кои бараат одговори.
Втора фаза – Барање информации и смисла
Неизвесноста води кон тоа постојано да се обидуваме да РАЗБЕРЕМЕ што се случува, да најдеме некаква смисла во неизвесноста и конфузната реалност, бараме одговори. Затоа засилено бараме информации, комуницираме поактивно со другите, разменуваме мислења, импресии, ставови, впиваме сè и сешто…
Трета фаза – Склопување на мозаикот
Од прибраните информации и импресии креираме слика за настаните, чувства за нив и оформуваме ставови. Конфузијата и контрадикторните информации нè наведуваат често некритички да прифаќаме туѓи или готови групни ставови. Обидувајќи се да ја оформиме целосната слика за реалноста, многумина од нас прават грешки, па мешаме факти и мислења, веруваме на луѓе само затоа што ни се блиски, се солидаризираме со други или пак одбиваме факти од луѓе кои се различни од нас.
Четврта фаза – Споделување и ширење на нашите ставови и чувства
Откако ќе оформиме одредена слика за реалноста и настаните чувствуваме потреба да ги пренесеме и да ги споделиме. Интензивно комуницираме на сите страни, сакаме на другите да им пренесеме што доживуваме, како се чувствуваме, ги споредуваме своите погледи со другите, љубопитни сме што тие мислат, и.т.н.
Петта фаза – Креирање на доминантно групно мислење и ставови
По претходните фази, бројките го прават своето, а предност добиваат мислењата и ставовите на мнозинството. Она во што веруваат и за што зборуваат најголем број од луѓето околу нас станува доминантен став кој го управува нашето чувство за реалност, но и влијае врз останатите кои имаат поинакви погледи.
Во каква интеракција се овие 5 фази?
Во првата фаза неизвесноста лесно може да се развие во СТРАВ, особено ако има недостаток на потврдени информации и факти. Тука е најголема одговорноста на институциите и на медиумите. Првите мора редовно да објавуваат информации за сè што е потребно во дадени ситуации и што е од интерес за јавноста, а вторите да служат како платформи за ширење точни информаци. Воедно медиумите треба да ги исклучат од јавната комуникација непроверените и штетните информации. Ако стравот не се потисне уште во првата фаза, подоцна може да биде и предоцна. Стравот се однесува како лавина која кога ќе се забревта станува несопирлива. Сето она што го потхранува стравот мора да се спречи во најрана можна фаза.
Во втората фаза, мораме да внимаваме од каде собираме информации, кои се изворите, дали примаме факти или нечиви мислења, дали изворот е компетентен, дали можеме да му веруваме, дали некој ги проверил претходно информациите и сл. Сите ги сакаме своите бабички, чичковци или другари, но тоа не значи дека треба некритички да веруваме на сè што ќе ни пренесат или ќе закачат на Фејзбук.
Во третата фаза без разлика каква слика ќе оформиме за реалноста мора да бидеме отворени кон тоа дека таа е ограничена и нецелосна. Затоа треба постојано да ја проверуваме и да ја преиспитуваме, со цел да ги коригираме или дополниме своите погледи и ставови. Ова посебно се однесува на отвореност кон ставовите на искусни стручни лица. Стручноста и искуството треба да имаат предност над нашите лични ставови.
Во четвртата фаза мораме да бидеме внимателни и пробирливи што споделуваме. За сè што може да нанесе конфузија, штети или ги поткопува фактите мора да се воздржиме и да не го споделуваме. Може да биде тоа нешто во што сме најдлабоко убедени дека е точно, може и да биде некоја многу добра вест (најден е лекот!), но сепак мора да бидеме одговорни и да се прашаме кои се можните последици. Често нашите најдобри намери и проценки можат да бидат погрешно сфатени или изманипулирани.
Конечно, во петата фаза, клучните чинители од првата фаза, стручните лица, институциите и медиумите мора повратно да реагираат и да го балансираат јавното мнение со тоа што ќе објавуваат дополнителни информации кои треба да ги потиснат дезинформациите и гласините кои го потхрануваат стравот и можат да прераснат во паника.
Уништувајќи ги и негрижејќи се за институциите се уништуваме себе си
Комуникацијата во време на кризи покажува дека секој од нас мора да биде одговорен кон заедницата и општеството во кое припаѓаме. Во кризни ситуации, кои не можеме да ги разрешиме како поединци, пресудна е способноста на наше вклучување и функционирање во координирани групи во кои расте капацитетот да се справиме со кризата. За координираноста на групата или заедницата најважна е правилната комуникација наведена погоре, а најголем предизвик е потиснување на стравот и паниката. Само точните информации можат да го спречат ширењето на вирусот на стравот.
Кризните ситуации покажуваат дека оспорувањето на системот, институциите, науката и стручноста се многу опасни активности, не за нив, туку за нас самите. Уништувајќи ги и негрижејќи се за нив се уништуваме себе си.
